Programma 1. Welzijn en zorg

We verwachten in 2024 € 400.000 lagere uitgaven aan het investeringsfonds beschermd wonen. Dat betekent dat we ook € 400.000 minder uit de reserve beschermd wonen onttrekken. Per saldo verloopt deze wijziging dus budgettair neutraal. In de centrumregeling Wmo 2024-2028 die vorig jaar is vastgesteld en de bijbehorende financiele afspraken is vastgelegd dat de 5 lokale gemeenten in de periode 2024-2028 jaarlijks elk € 200.000 kunnen aanvragen uit het investeringsfonds. Het Investeringsfonds is een innovatie- en stimuleringsfonds en financiert eenmalig projectmatige kosten om de basis op orde te krijgen voor inwoners met een psychische kwetsbaarheid in de lokale gemeenten. In 2024 hebben de gemeenten Bernheze, Land van Cuijk en Oss elk € 200.000 aangevraagd. De gemeenten Boekel en Maashorst hebben allebei geen aanvraag gedaan. Daarmee wordt er in 2024 € 400.000 minder besteed dan we oorspronkelijk begroot hadden.

We begroten de uitgaven voor het regionale transformatieproject jeugd en de bijbehorende onttrekking uit de algemene reserve. Het gaat om een bedrag van afgerond € 464.000. In 2018 heeft de gemeenteraad besloten om afgerond € 2 miljoen beschikbaar te stellen voor dit project. In de jaren 2018-2023 hebben we hiervoor al kosten gemaakt. We nemen nu de verwachte uitgaven voor 2024 op. Daar staat een onttrekking aan de algemene reserve tegenover. Het RBO (Regionaal Bestuurlijk Overleg) heeft in december 2022 besloten het project te verlengen tot en met 2024.

We verwachten in 2024 € 5,2 miljoen over te houden van de regionale middelen voor beschermd wonen. Dit overschot wordt onder andere veroorzaakt doordat we minder kosten voor zorg in natura (ZIN) verwachten en we minder maatwerktrajecten inzetten dan begroot. Dat komt onder andere doordat het moeilijk is om voldoende passende plekken en plaatsingen te realiseren. Daarnaast zien we vertraging in de uitvoering van specifieke projecten die moeten bijdragen aan een volledig palet aan voorzieningen. Zo is de nieuwe beschermde woonvoorziening voor verslaafden nog niet gerealiseerd en vraagt het realiseren van woonvoorzieningen voor specifieke doelgroepen meer voorbereidingstijd. We storten het overschot in de regionale reserve beschermd wonen. Het regionale portefeuillehoudersoverleg Wmo heeft op 5 juli besloten in 2025 € 5 miljoen extra uit de regionale reserve beschermd wonen te onttrekken en aan de lokale gemeenten uit te keren. Het aandeel van Oss hierin is € 1,65 miljoen. Ondanks de financiële afspraken uit de centrumregeling zien we de omvang van de reserve namelijk toch weer groeien. Zo hadden we in 2023 meer geld over dan verwacht en verwachten we ook dit jaar weer geld over te houden. Het overschot kan zonder vastgesteld bestedingsdoel vrijvallen, met het advies van het regionale portefeuillehoudersoverleg om de middelen ten goede te laten komen aan de brede doelgroep binnen het sociaal domein. Eind 2024 wordt bekeken of het bedrag van € 5 miljoen verhoogd kan worden naar € 11 miljoen. Dit geeft ruimte om meer duidelijkheid over de ontwikkeling van een nieuw product Beschermd Thuis en eventuele andere ontwikkelingen af te wachten of een bestedingsplan te maken.

In 2024 verwachten we een tekort van € 140.000 binnen maatschappelijke opvang. We kunnen dit tekort betalen uit de reserve dak- en thuisloosheid. Bij de jaarrekening 2023 hebben we daar via resultaatbestemming de resterende coronamiddelen voor maatschappelijke opvang in gestort. Deze middelen hebben we van het Rijk gekregen. Daarmee verloopt deze wijziging budgettair neutraal.

We hebben lagere kosten voor Wmo voorzieningen. Het gaat om een bedrag van € 360.000 in 2024 en € 560.000 vanaf 2025. Na het afronden van de nieuwe aanbesteding hulpmiddelen, die per 1 april 2024 is gestart, betalen we lagere tarieven. Hierdoor hebben we een overschot op hulpmiddelen van incidenteel € 500.000 in 2024 en structureel vanaf 2025 € 700.000. Daar staat tegenover dat we hogere kosten hebben voor enkele andere onderdelen van de Wmo voorzieningen. Zo hebben we onder andere vorig jaar een aanbesteding gedaan voor medische advisering. De tarieven hiervoor zijn hoger uitgevallen. De verhoging bedraagt in totaal € 140.000 structureel. Per saldo hebben we dus jaarlijks een voordeel vanaf 2025 van € 560.000.

We stellen de begroting voor het opvangen van ontheemden uit Oekraïne en overige vluchtelingen van het COA bij voor de komende vijf jaren. We begroten de opbrengsten op basis van de bekostigingssystematiek van het Rijk en de afspraken met het COA. Meerjarig begroten we nu de verwachte opbrengsten Rijk en COA. Ook uitgaven begroten we nu meerjarig op basis van de huidige kennis. Deze uitgaven bestaan uit subsidie voor het professioneel coördineren, opvangen en begeleiden van vluchtelingen door Stichting Thuis in Oss en het exploiteren van de opvanglocatie inclusief afschrijvings- en rentelasten nieuwe locatie. Per oktober 2024 zullen we deze nieuwe locatie in gebruik nemen. Het overschot storten we in de reserve Opvang Vluchtelingen. Vanaf 2024 verwachten we een bedrag van € 3,9 miljoen te kunnen toevoegen aan onze reserve vluchtelingen.

We hebben in 2024 incidenteel € 225.000 hogere kosten voor dagbesteding binnen de Wmo. Vorig jaar zijn we gestart met subsidie te verstrekken voor het initiatief Zorgbuurthuis 't Hageltje. Voor 2024 bedraagt deze subsidie € 297.000. Binnen de reguliere dagbesteding zien we op dit moment geen stijging van de aantallen of kosten, maar de verstrekte subsidie kunnen we niet opvangen binnen de huidige begroting. Deze extra aanvraag doen we incidenteel voor 2024. Dit vanwege de start van de proeftuin Ruwaard en Ussen in juli jl. We kunnen de effecten hiervan op de begroting op dit moment onvoldoende inschatten. De subsidie voor Zorgbuurthuis het Hageltje loopt nog door in 2025. Wanneer blijkt dat we de kosten voor het Hageltje en niet kunnen opvangen binnen het budget voor Wmo dagbesteding, dan zoeken we naar dekkingsmogelijkheden binnen andere Wmo budgetten.

We hevelen in 2024 € 1,2 miljoen aan budget over vanuit de doordecentralisatie beschermd wonen naar Wmo begeleiding. We zien bij Wmo begeleiding tekorten ontstaan door een sterke groei in aantallen de afgelopen jaren. We zetten de middelen voor de doordecentralisatie beschermd wonen hiervoor in. We zetten het bedrag incidenteel over, omdat we nog niet goed kunnen inschatten wat de effecten van proeftuinen Ruwaard en Ussen zijn die in juli jl. zijn gestart. Daarnaast ontwikkelen we een nieuw product Beschermd thuis waarvan we de effecten ook nog niet kunnen beoordelen op dit moment. We zullen dit blijven monitoren en in 2025 zullen we de budgetten opnieuw beoordelen.

In 2024 laten we eenmalig € 400.000 vrijvallen van de middelen voor de lokale investeringsagenda beschermd wonen/maatschappelijke opvang die we gekregen hebben in het kader van de doordecentralisatie van beschermd wonen. We verwachten dat we niet het volledige beschikbare budget (afgerond € 2,3 miljoen) kunnen besteden. De behoefte aan (woon)voorzieningen voor deze doelgroep is groot, echter het realiseren ervan is in de praktijk lastig. Dit komt onder andere doordat veel mensen met een psychische kwetsbaarheid behoren tot een doelgroep waarbij het lastig is om een woning te vinden die voldoet aan de wensen, behoeften en financiële mogelijkheden. Er is bijvoorbeeld behoefte aan betaalbare woningen en ook aan voldoende beschikbaarheid van (intensieve) ondersteuning. Dit betekent dat de meest voordehand liggende optie het bijbouwen van woningen is. Hier gaat echter veel tijd in zitten om het daadwerkelijk te realiseren. Daarnaast willen we in de komende jaren gaan investeren in meerdere voorzieningen voor de psychisch kwetsbare doelgroep. Het is belangrijk dat de beschikbare middelen daar terecht komen waar de ondersteuningsbehoeften het grootst zijn. In de wijken binnen Oss zien we grote verschillen, daarom moeten we goed onderzoeken welke behoefte elke wijk heeft. Dit uitzoeken kost tijd en is ook één van de redenen waarom er in 2024 weinig is ingezet op deze voorzieningen. In 2024 is met name geïnvesteerd in: 1. Onderzoek naar effectiviteit: Er is veel tijd en middelen geïnvesteerd in onderzoek om te begrijpen hoe de beschikbare middelen het beste ingezet kunnen worden. Dit is bijvoorbeeld het geval geweest bij het onderzoek naar een nieuwe tussenvoorziening. Dit onderzoek was nodig om ervoor te zorgen dat toekomstige uitgaven doelgericht en effectief zijn. De gemeente heeft intensief samengewerkt met verschillende partners en zorgaanbieders om te kijken naar waar we de accenten in de toekomst willen leggen. Dit wordt onder andere vastgelegd in de nieuwe lokale ontwikkelagenda die op dit moment geschreven wordt. Dit proces heeft meer tijd in beslag genomen dan verwacht, wat heeft geleid tot een vertraging in de uitgaven. 2. Uitvoering van pilots: Er zijn diverse pilots uitgevoerd om nieuwe methoden en benaderingen te testen voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang. Eén van deze pilots was bijvoorbeeld het beleggen van de brede vraagverheldering voor de maatschappelijke opvang bij ONS Welzijn. Door deze pilots weten wij nu beter waar de behoefte ligt en verwachten we meer uitgaven in 2025.

We verwachten vanaf 2024 een structureel tekort van ongeveer € 2 miljoen op jeugdhulp. Dit bedrag komt bovenop de tekorten van € 2,9 miljoen die we in de Eerste financiële tussenrapportage gemeld hebben. Sinds 2022 financieren wij de jeugdhulp via een zogenaamd pxq systeem. Daarmee krijgen wij beter en directer inzicht in de kosten en het gebruik van jeugdhulp dan voorheen bij de regionale lumpsumfinanciering. Deze data hebben wij opgenomen in ons Dashboard Sociaal Domein. Met de analyse van de afgelopen twee jaren, in combinatie met de gegevens van de eerste helft van 2024, hebben we de prognose dat realisatie € 2 miljoen boven de begroting 2024 uit zal komen. Het prognosemodel is nog in ontwikkeling, gegevens zijn nog niet helemaal eenduidig. Voorspellen is daarom nog moeilijk. We zien in 2024 opnieuw een groei in het gebruik van jeugdhulp: meer kinderen/gezinnen krijgen hulp. Dat maakt dat we verwachten boven de begroting uit te komen. Met de bestuursopdracht kostenbeheersing jeugdhulp verkennen we mogelijke maatregelen om het gebruik niet verder te laten groeien en zo mogelijk te laten dalen. Tegelijkertijd zoeken we naar maatregelen om duurdere zorgvormen te vervangen door zorgvormen met minder hoge kosten, natuurlijk met het perspectief dat kinderen/gezinnen daarmee net zo goed geholpen zijn. Duidelijk is in ieder geval dat de maatregelen uit de Landelijke Hervormingsagenda de oplossing hiervoor niet geven.

We verwachten in 2024 € 142.000 aan uitgaven gericht op de aanpak van dak- en thuisloosheid. We besteden deze middelen aan het actualiseren van een meerjarig en regionaal plan van aanpak, het vernieuwen van de maatschappelijke opvang, de doorontwikkeling van het urgentieplus proces en aan een pilot en scholing gericht op Housing first. We betalen deze kosten uit de reserve dak- en thuisloosheid. Het plan van aanpak wordt eind 2024 vastgesteld. Dan hebben we meer zicht op de besteding van de middelen in de komende jaren. We maken een meerjarig en regionaal plan van aanpak gericht op het verminderen van dak- en thuisloosheid in onze regio. Dat doen we op basis van de middelen die we de afgelopen jaren in de algemene uitkering ontvangen hebben.

We stellen voor om in 2025 € 61.000 beschikbaar te stellen voor de verlenging van de pilot voor participatie kwetsbare internationale werknemers. In 2023 en 2024 hebben we via Stichting Barka en ONS welzijn een pilot uitgevoerd gericht op het meedoen van kwetsbare internationale werknemers. Het doel is het verbeteren van het welzijn, de integratie en participatie van de internationale werknemer. In beide jaren was hier € 50.000 voor beschikbaar. Dit bedrag blijkt in de praktijk onvoldoende te zijn vanwege de groeiende vraag, en omdat er geen rekening gehouden was met vrijwilligers vergoedingen, reiskosten etcetera. We stellen voor om de pilot met één jaar te verlengen waarmee we inzicht willen krijgen in de structurele behoefte. Hiervoor is in 2025 een bedrag nodig van € 61.000. We betalen dit uit reserve voor Wonen, welzijn en zorg. Hiermee is deze reserve volledig besteed.

We willen in de jaren 2025 t/m 2027 per jaar € 4 miljoen laten vrijvallen uit de reserve vluchtelingen. In totaal zetten we € 12 miljoen in uit deze reserve. Het Rijk heeft een bekostigingsregeling ontwikkeld waarmee gemeenten in principe schadeloos gesteld worden voor de kosten die zij maken. De afgelopen jaren hebben we een reserve Opvang vluchtelingenopvang opgebouwd omdat we jaarlijkse overschotten hadden in de exploitatie. Wij hebben deze stortingen kunnen doen omdat de gemeente Oss, anders dan andere gemeenten, tijdelijke huisvesting niet heeft gehuurd of gekocht, maar vrij ter beschikking had staan. Deze reserve kan met € 12 miljoen verlaagd worden. Met het restant is er nog voldoende buffer in de reserve om eventuele risico’s op te kunnen vangen.

We stellen voor om een nieuwe reserve te vormen voor GALA/IZA en hierin een bedrag te storten van € 0,9 miljoen. In 2023 hebben we rijksmiddelen aangevraagd uit de specifieke uitkeringen (SPUK) voor het Integraal Zorg Akkoord (IZA) en Gezond Actief Leven Akkoord (GALA). Het Rijk heeft een deel van de middelen pas in het najaar 2023 toegekend. We hebben daardoor in zeer korte tijd bestedingsplannen moeten opstellen, hierdoor is in 2023 € 0,9 miljoen vanuit de IZA- en GALA-gelden over. We hebben deze in de algemene reserve gestort. We stellen voor om ze nu weer te onttrekken aan de algemene reserve en te storten in de nieuwe reserve voor GALA/IZA . De ambities in het IZA en GALA zijn groot: om de (medische) zorg toekomstbestendig te houden, wordt veel verwacht van het sociale domein. Tegelijkertijd betreft een groot deel van de middelen in de SPUK GALA incidenteel geld, en is nog niet duidelijk hoe de SPUK IZA na 2026 ingericht gaat worden. We streven naar een duurzame systeemverandering. We hebben een bestedingsplan opgesteld. Op basis van hiervan onttrekken we in 2024 € 235.000, 2025 € 176.000 en 2026 tot en met 2027 € 489.000 uit deze reserve. In 2024 besteden we dit aan personele inzet rond de doelen van IZA en GALA, een bijdrage aan Proeftuin Oss en dekking voor subsidies aan initiatieven dagontmoeting. In de jaren 2025 tot en met 2027 verwachten we de overige € 665.000 te besteden aan de aanpak overgewicht en obesitas, welzijn op recept, sociale basis en personele inzet rond de doelen van IZA en GALA.

We houden er rekening mee dat we de taakstelling uit de Hervormingsagenda Jeugd niet kunnen realiseren, mede gezien de kostenstijgingen van jeugdhulp waar we mee te maken hebben. Het gaat om een bedrag van € 1.458.000 in 2026 en structureel € 1.846.000 vanaf 2027. De Hervormingsagenda Jeugd bevat een omvangrijk pakket afspraken met als doel de jeugdzorg te verbeteren en financieel gezond te maken. In 2023 hebben de gemeenten gedeeltelijk ingestemd met deze agenda en met de bijbehorende extra financiële middelen en ook met de toekomstige besparingen (taakstellingen). Kernpunten van de agenda zijn: 1. De reikwijdte van de Jeugdwet wordt afgebakend, meer aandacht voor een domeinoverstijgende aanpak. 2. De gemeentelijke toegang met stevige lokale teams wordt versterkt. 3. Verbeteren van regionale samenwerking en landelijke contractering van specialistische zorg. 4. Kwaliteitsverbetering en versterking van zicht op de effectiviteit van zorg. 5. Afbouw van de residentiële jeugdhulp: inzet op zo thuis mogelijk. 6. Eenvoudiger uitvoering en inkoop, aanpak van negatieve effecten van marktwerking. 7. Verbeteren van het inzicht in het jeugdstelsel met data en monitoring.

In de Voorjaarsnota 2024 is opgenomen dat de geraamde extra besparing van het Rijk van € 500 miljoen voor 2025 komt te vervallen. Door het nieuwe kabinet is nu ook besloten om deze taakstelling voor 2026 en volgende jaren te laten vervallen. Het betrof een besparing op Jeugdzorg die aanvullend was opgenomen ten opzichte van de commissie van Wijzen en waarvan afgesproken is dat de realisatie ervan een rijksverantwoordelijkheid is. Dit gaat om een bedrag van € 2,9 miljoen voor onze gemeente. Dit heeft echter géén begrotingseffect. We verhogen onze jeugdbudgetten met dit bedrag.

We ontvangen structureel € 167.000 voor beschermd wonen. Dit is een gevolg van volume indexatie. We voegen als centrumgemeente toe aan de budgetten voor beschermd wonen.