Kaders reserves ruimtelijke ambities

Deze notitie is de uitwerking van een van de opdrachten uit de kadernota. Bij de Kadernota is -gezien de financiële krapte- opdracht gegeven voor een strategisch kader met een financiële doorkijk voor de reserves die gekoppeld zijn aan onze grote ruimtelijke ambities. Dit betreft de reserves:

• Reserve strategisch aankopen
• Reserve mobiliteit
• Reserve binnenstedelijke transformaties
• Reserve bovenwijkse voorzieningen
• Reserve verbetering fysieke kwaliteit leefomgeving

De doelstellingen van deze reserves zijn in beeld gebracht. Vervolgens is gekeken of daarmee belangrijke fysieke projecten ook zijn (of in de toekomst kunnen worden) afgedekt. De financiële gegevens zijn soms nog globale berekeningen. Maar wel nodig om te kunnen bepalen of we wel of niet comfort hebben. Wanneer de inschatting is dat we nog geen volledige dekking hebben, zijn er  maatregelen /mogelijkheden aangegeven. 

In de nota reserves zijn reserves uitgebreider toegelicht. In dit hoofdstuk een samenvatting.

Samengevat zijn dit de belangrijkste kaders en conclusies vanuit de analyse van de diverse reserves in relatie tot onze ambities:

• Reserve strategische aankopen: de reserve is voor nu van voldoende omvang om de rente en eventuele afboekingen te van strategische grondaankopen.
• Reserve mobiliteit:

• Tunnel stationskwartier Ravenstein: Voor de interwijkverbinding bij het stationskwartier Ravenstein zijn twee opties in beeld: een passerelle of een tunnel. Een passerelle betekent een positief resultaat van circa € 2 miljoen op de grondexploitatie. Een tunnel betekent een tekort van circa € 2,2 miljoen. In afwachting op definitief besluit reserveren we voorlopig dit bedrag binnen de reserve mobiliteit. Dit geven we dan prioriteit binnen de reserve mobiliteit.
• Uitvoeringsplan mobiliteit: we hebben € 40 miljoen beschikbaar voor het uitvoeringsprogramma mobiliteit. Echter de mobiliteitsopgave wordt op een veelvoud geraamd. Er ligt nu een eerste opzet voor een bestedingsplan van € 50 miljoen. In het uitvoeringsprogramma mobiliteit maken we samen keuzes om de projecten te prioriteren tot een bedrag van € 40 miljoen en tegelijkertijd ligt er de opdracht om aanvullende financiële middelen te verwerven.

• Reserve binnenstedelijke transformaties: we willen deze reserve inzetten voor gebiedstransformaties, waarbij de locaties Euterpepark, Raadhuislaan, zwembadlocatie en Schadewijk in beeld zijn.
• Reserve bovenwijkse voorzieningen: deze reserve zetten we in voor de ambities van de Noordelijke ontsluitingsweg.

• Reserve fysieke kwaliteit leefomgeving: we willen onze spoorambities realiseren door een investeringsbijdrage van € 125 miljoen. Door stijging van de rente (op dit moment rekenen we met 3,3%) komen we uit op een bedrag van € 105 miljoen. We stellen voor om jaarlijks € 250.000 extra te sparen vanuit de programmabegroting (post nieuw beleid) om de rentstijging grotendeels te compenseren. E.e.a. uiteraard afhankelijk hoe de rente zich op langere termijn ontwikkeld.
• Verhogen parkeertarieven: we verwachten grote investeringen op het gebied van parkeren bij de Raadhuislaan (Lievekamp). Een verhoging van de parkeertarieven (plus verruiming tijden e.d.) is noodzakelijk om financieel in balans te blijven.

Doelstelling
Deze reserve wordt voor 2 doelen ingezet:

• betalen van de rentekosten van de strategische grondaankopen
• Afboeken van boekwaarde bij strategische grondaankopen voor woningbouw en industrielocaties in de verre toekomst.

Doorkijk reserve strategische aankopen

1. Rentekosten

De rentekosten van de grondaankopen worden uit deze reserve betaald tot het moment dat de gronden in een BIE (Bouwgrond In Exploitatie) worden ingebracht. De rentekosten van de reeds aangekochte gronden zijn voor bedrag van in totaal € 196.000 opgenomen. De rentekosten voor de toekomstige grondaankopen worden geraamd op € 1,2 miljoen, zie onderstaand overzicht.

2. Strategische grondaankopen

Na aftrek van deze  rentekosten resteert nog een bedrag van € 4,3 miljoen voor aankoop strategische posities voor woningbouwprojecten en bedrijventerreinen. Het gaat hierbij vooral om gronden die in de verre toekomst liggen. Als er al plannen liggen worden de gronden als warme gronden beschouwd en mogen deze tegen de aankoopwaarde in de grondexploitatie worden opgenomen. Voor de clusters Megen, Lith en Oss-stad/Berghem is hiervoor de vraag naar aanvullende locaties aanwezig. Deze locaties zijn nog niet in beeld maar zullen de komende jaren gezocht worden. De werklocaties binnen de gemeente zijn (vrijwel) opgedroogd. De komende jaren zal onderzocht worden waar nieuwe bedrijventerreinen kunnen ontstaan of bestaande terreinen kunnen worden uitgebreid. Onderzoek toont aan dat er in Oss aanvullende vraag is naar ca 30 ha netto bedrijventerreinen. De stand van deze reserve lijkt niet toereikend voor al deze aankopen.

Doelstelling
De doelstelling van de reserve is herijkt op basis van de vastgestelde Koersnota mobiliteit 2023. De besteding van de gelden geschiedt dus op basis van deze doelstelling.

Doorkijk reserve mobiliteit
Het beschikbare budget van € 40 miljoen is niet genoeg om het gehele uitvoeringsprogramma te realiseren. Om deze reden heeft een eerste prioritering van de projecten plaatsgevonden. Hierbij is onder andere gekeken naar de mate waarin een project bijdraagt aan de ambities uit de koersnota, de mogelijkheid tot combineren met lopende in– of externe projectinitiatieven, de realisatietermijn en bestuurlijke ambities. Het resultaat heeft geleid tot een projectenlijst die optelt tot in totaal ca. € 53 miljoen, in lijn met deze focuspunten, te weten:

• Verhelpen/voorkomen van (toekomstige) knelpunten in de hoofdwegenstructuur: € 23 miljoen
• Verbeteren van de fietsinfrastructuur, inclusief fiets parkeren: € 22 miljoen
• Verbeteren OV-voorzieningen (inclusief aanleg BRT): € 2,5 miljoen
• Verbeteren verkeersveiligheid en deelmobiliteit: € 1,5 miljoen
• Overige zaken: € 2,7 miljoen

In het uitvoeringsprogramma mobiliteit wordt deze prioritering nog meer bijgesteld om aansluiting te maken met de beschikbare middelen van € 40 miljoen. Het uitvoeringsprogramma mobiliteit wordt in het najaar van 2024 aan de gemeenteraad voorgelegd.

Aanvullende dekkingsmogelijkheden
Voor een aantal van deze projecten is een bijdrage vanuit rijk en/of provincie mogelijk. Het is daarmee een opdracht om aanvullende financiële middelen te verwerven.

Tunnel stationskwartier
Bij de post overige zaken is een bijdrage voor de tunnel als interwijkverbinding van het stationskwartier van € 2,2 miljoen opgenomen. Dit is afhankelijk van de keuze tussen een passerelle en een tunnel. We zijn voornemens om te kiezen voor een tunnel.

Doelstelling
Het financieel mogelijk maken van binnenstedelijke transformaties die woon-, werk- en leefmilieus in het stedelijke gebied toekomstbestendig maken en zonder bijdrage niet gerealiseerd kunnen worden. Hierbij kan gedacht worden aan  de realisatie van woningbouw, energietransitie, bereikbaarheid, klimaatadaptatie, herinrichting openbare ruimte en bestuurlijke ambities voor specifieke gebiedsontwikkelingen. Bij deze gebiedstransformaties is het uitgangspunt om een sluitende businesscase/grondexploitatie op te stellen. Dit is echter niet altijd mogelijk. De reserve binnenstedelijke transformatie draagt bij om deze binnenstedelijke transformaties van de stad Oss mogelijk te maken.
Het gebied voor deze binnenstedelijke transformaties is begrensd door de Braakstraat, Kromstraat, Raadhuislaan, Molenstraat, Spoorlaan, Gasstraat, Wethouder van Eschstraat en de Euterpelaan, aangevuld met de gebiedsontwikkeling Schadewijk. Bij de keuze om geld uit deze reserve te halen, is het noodzakelijk om een globaal inzicht te hebben van andere gebiedstransformaties. Zodat we een integrale afweging kunnen maken bij de inzet van de reserve. De afweging geschiedt bij de Programmabegroting of in een afzonderlijk raadsvoorstel.

Doorkijk reserve binnenstedelijke transformaties
Een aantal gebiedsontwikkelingen in dit gebied is in beeld waaronder het Euterpepark, Raadhuislaan, belastingkantoor en golfbadlocatie. Op basis van kengetallen zijn deze gebiedsontwikkelingen grofmazig doorgerekend. Op basis van deze uitkomsten is het bedrag van € 19,6 miljoen normatief verdeeld over deze gebiedsontwikkelingen. Om onze opgave op dit gebied te realiseren gaan we onderzoeken of een bijdrage van het Rijk en/of provincie mogelijk is. Bij deze verzoeken is co-financiering (gemeentelijke bijdrage) altijd nodig. Onze co-financiering en/of resterende tekorten van de gebiedstransformaties betalen we uit deze reserve binnenstedelijke transformaties.

Doelstelling
Met deze reserve wordt een aantal grote ruimtelijke ambities op het gebied van mobiliteit gerealiseerd. Het gaat hierbij om de mobiliteitsprojecten met een bovenwijks karakter. Het gaat hierbij om de ambities van de Noordelijke ontsluitingsweg. Tevens is een bedrag van € 2 miljoen voor het “mobiliteitsplan in voorbereiding” gereserveerd. Deze reserve wordt gevoed vanuit kostenverhaal en vanuit bestaande middelen in de begroting (structureel en beschikbaar gestelde reserve).

Doorkijk reserve

1. Ontwikkelingen

In de koersnota Mobiliteit -die op 6 juli 2023 door de gemeenteraad is vastgesteld- is aangegeven dat de Noordelijke ontsluitingsweg verlichting geeft voor het verkeer op de Singel 1940-1945. Een Westelijke ontsluitingsweg blijkt minder effectief omdat de bestaande (hoofd)wegen voor een groot gedeelte van het verkeer aantrekkelijker blijven. De Parkway variant lijkt effectief als wijkontsluitingsweg.  Hierdoor komen de kosten voor de Westelijke ontsluitingsweg te vervallen. Tevens vervalt de aanleg van fase 3 van de Noordelijke ontsluitingsweg. Deze lagere kosten worden ingezet om de lagere winst van de grondexploitatie Amsteleind op te vangen. Daarbij wordt een bedrag van € 11,5 miljoen overgeheveld van deze reserve naar de reserve Fysieke Kwaliteit Leefomgeving.

2. Financiële doorrekeningen

Uit deze reserve wordt fase 1 en fase 2 van de Noordelijke ontsluitingsweg betaald en een bedrag van € 2 miljoen voor de mobiliteitsopgave. De Noordelijke ontsluitingsweg wordt voor een deel betaald uit de grondexploitatie Oijense Zij Noord. Het restant wordt voor een bedrag van € 7,4 miljoen uit deze reserve betaald. Uitgaande van de geraamde inkomsten en uitgaven komt de reserve eind 2028 uit op een stand van € 152.000.
Daarbij moeten er nog wel bijdragen kostenverhaal ter hoogte van € 5,2 miljoen gerealiseerd voor de periode van 2024 tot en met 2028. De Nota kostenverhaal moet in 2025 geactualiseerd worden en mogelijk kan deze bijdrage dan verhoogd worden, waardoor we meer geld in deze reserve beschikbaar krijgen.

Doelstelling reserve
Met deze reserve sparen we om de majeure ambities op het gebied van de verbetering van de fysieke kwaliteit van de leefomgeving te kunnen uitvoeren. Dit zijn de ambities die voortkomen uit de spooragenda van het programma verstedelijking spoorzone Oss en de projecten Groen, Blauw en Natuur.
Voor het programma Groen, Blauw en Natuur wordt een programma opgesteld aan de hand waarvan de bijdragen worden verantwoord . Hiervoor is € 1,3 miljoen  gereserveerd in de periode 2022-2031. Hiervan is een bedrag van € 0,3 miljoen bestemd voor de “vergroening” van de Noordelijke Ontsluitingsweg.
Voor de ambities van de spooragenda in het stedelijk gebied  gaan we vooralsnog uit van een gemeentelijke investeringsbijdrage van € 125 miljoen. Om de ambities daadwerkelijk te kunnen uitvoeren zullen ook het Rijk en de provincie hieraan moeten bijdragen. Een eerste financiële verkenning is heel grof geraamd op € 350 miljoen. We gaan hierbij ervan uit dat de gemeente voor circa 35 % hieraan bijdraagt.
In de spooragenda worden de projecten concreet gemaakt. Deze agenda maakt onderdeel uit van de binnenstedelijke verdichtingsopgave die Oss kent. Met deze reserve willen we een aanvang maken om gelden vrij te maken om deze ambities te kunnen realiseren. Het traject wat hiermee wordt ingezet is een traject van een lange adem. De opzet is om het benodigde bedrag van € 125 miljoen te sparen tot en met het jaar 2040, waarin ook de uitvoering van de plannen ter hand wordt genomen. De spooragenda die voortkomt uit het programma verstedelijking spoorzone Oss bestaat uit de onderdelen:

• Aanpakken barrièrewerking spoor.
• Upgraden van stations.
• Groei reizigersverkeer mogelijk maken.
• Toekomstvast inpassen goederenvervoer.

Op dit moment worden de projecten die daar invulling aan moeten geven uitgewerkt. Het accent ligt in de uitwerking op de aanpassingen in het stedelijk gebied van Oss omdat de ingrepen een voorwaarde zijn voor de verstedelijking in dat gebied.

Stand van zaken investeringen spooragenda
We hebben onze investeringsbijdrage voor de aanpak van de barrièrewerking van het spoor en het upgrade van de stations destijds berekend op een bedrag van circa € 125 miljoen. Voor deze investeringsbijdrage zijn structurele middelen opzij gezet en sparen wij. In het najaar hebben we meer zicht op de cijfers. We presenteren met behulp van externe bureaus in het Najaar een aantal scenario’s die o.a. ingaan op de ruimtelijke- en financiële verkenningen. Bij elk scenario is een tunnel bij Heihoeksingel voorzien. Deze is randvoorwaardelijk om de volledige woningbouw ambities in Amsteleind te realiseren. De insteek is hierbij om deze voor 1 januari 2030 te hebben aangelegd zodat met de bouwlocatie groot Amsteleind kan worden gestart. We ramen nu deze kosten inclusief grondaankopen op circa € 35 miljoen. In het Najaar wordt -op basis van de financiële verkenningen- een beter cijfer ingerekend en wordt de doorkijk opnieuw berekend.

Stand van zaken financiële mogelijkheden voor investeringsopgave   
Met deze reserve en een aantal structurele posten willen wij de gewenste investeringsbijdrage van
 € 125 miljoen realiseren. Alle posten zijn posten geactualiseerd. Er is hierbij rekening gehouden met:

1. laatste doorrekeningen van de BIE's (bouwgrond in exploitatie) en IMVA (lees toekomstige grondexploitatie);
2. geen winstbijdrage van de grondexploitatie Amsteleind. De winstverwachting van de grondexploitatie is voor een bedrag van € 11,5 miljoen negatief bijgesteld. Dit is naar aanleiding van de gewijzigde ontwikkelrichting (nu richting zuiden);
3. de lagere winstafdracht van de grondexploitatie Amsteleind wordt opgevangen door het wegvallen van de kosten voor de Westelijke ontsluitingsweg en fase 3 van de Noordelijke ontsluitingsweg. Het bedrag hiervoor wordt uit de reserve bovenwijkse voorzieningen overgeheveld naar deze reserve;
4. uitvoering van aanleg tunnel in de Heihoek voor een bedrag van € 35 miljoen in de periode 2028 en 2029;
5. looptijd sparen en uitgaven van investeringen tot en met het jaar 2040;

Uitgaande van een meerjarige rente van 3,3% komen we uit op een investeringsbijdrage van € 105 miljoen. Dit is dus lager dan de beoogde € 125 miljoen. Daarom wordt voorgesteld onder nieuw beleid om jaarlijks € 250.000 extra te sparen, waardoor we (afhankelijk van de rente-ontwikkeling op de langere termijn) dichter in de buurt komen van het doelbedrag van € 125 miljoen.